AAN HET WERK

Op 1 januari 2004 wordt de Wet Werk en Bijstand (in de volksmond “Wet Water en Brood” genoemd) gefaseerd ingevoerd. Dat betekent ook werk aan de winkel voor bijstandgerechtigden. Zoals de titel van de wet al doet vermoeden is meer dan ooit werk het uitgangspunt.

Omstreden wet
De opvolger van de huidige Algemene Bijstandswet is behoorlijk omstreden. In het parlement heeft de ChristenUnie uit volle overtuiging tegen deze wet gestemd. En niet alleen vanwege de overhaaste invoering. Ook de introductie van een sollicitatieplicht voor álle alleenstaande ouders (dus ook voor degenen die nu nog zijn vrijgesteld, omdat hun jongste kind nog geen vijf is) en de weinig ruimhartige langdurigheidtoeslag (pas na vijf jaar in plaats van na drie jaar) worden gezien als belangrijke minpunten. Andere kritiek, hoewel die niet direct betrekking heeft op de inhoud van de wet, betreft het veel te kleine budget dat gemeenten krijgen voor de implementatie (€ 40 miljoen), alsmede de enorme kortingen op de reïntegratiebudgetten en op de bijzondere bijstand.

Verordeningen
Vanavond is alleen de verordening lokaal minimabeleid aan de orde gesteld, maar hoe zit het met:

1. Verordening toeslagen en verlagingen
2. Verordening reïntegratie

In deze verordening moeten de rechten en plichten van de cliënt nader worden omschreven. Het ligt voor de hand daarin rechten op te nemen als een goede diagnose, goede begeleiding en een passend aanbod. Daarbij moet trouwens ook serieus werk worden gemaakt van het instellen van een beroepsmogelijkheid. De aandacht voor de verschillende doelgroepen moet evenwichtig verdeeld zijn. Tot de doelgroepen horen ook de mensen met een ANW-uitkering (Algemene Nabestaandenwet) en nuggers (niet-uitkeringsgerechtigden).

Dit is voor de gemeente financieel gezien minder interessant, omdat het aan een baan helpen van deze doelgroepen de gemeente geen geld oplevert in het inkomensdeel. Het is te overwegen in principe voorrang te geven aan huishoudens zonder eigen inkomen boven huishoudens waar al een inkomen wordt verworven. Belangrijk aandachtspunt hierbij is voor de ChristenUnie de positie van alleenstaande ouders met minderjarige kinderen. Het zou mooi zijn als zij een vrijstelling van de sollicitatieplicht krijgen, totdat het jongste kind 12 jaar is (basisschoolleeftijd).
In elk geval pleiten wij voor handhaving van de huidige vrijstelling, totdat het jongste kind 5 jaar is. [Eventueel zou nog een tussenvorm kunnen worden voorgesteld, door alleenstaande ouders waarvan het jongste kind tussen de 5 en 12 jaar is een partiële sollicitatieplicht voor te schrijven.]

In deze verordening zal ook het lokale beleid ten aanzien van gesubsidieerde arbeid en van sociale activering moeten worden omschreven. Ten aanzien van laatstgenoemd terrein is schuldhulpverlening een belangrijk aandachtspunt. Verder houdt de gemeente mogelijkheden een minimabeleid te voeren waarvan sociale activering onderdeel uitmaakt, als het maar niet via de bijzondere bijstand wordt bekostigd, maar uit de eigen gemeentelijke middelen (bijv. een stadspas).

Mogelijkheden om vrijlating van inkomsten uit arbeid toe te passen moeten ruimhartig worden gebruikt. Deze mogelijkheden zijn in de nieuwe wet trouwens beperkter dan nu. Deze vrijlating kan nuttig zijn bij het opdoen van werkervaring. Een onbelaste premie van maximaal € 1944 per jaar is toegestaan. Overigens mag ook in de nieuwe situatie vrijwilligerswerk worden vergoed. De vergoeding is tot € 700 per jaar onbelast.

3. Verordening bestrijding misbruik en oneigenlijk gebruik
4. Verordening sancties
5. Verordening cliëntenparticipatie

Het is belangrijk dat serieus werk wordt gemaakt van de cliëntenparticipatie. Niet alleen door invulling te geven aan wat de wet in artikel 47 voorschrijft met betrekking tot periodiek overleg, inbreng bij de vaststelling van de agenda en adequate informatie. Maar ook door aan te geven wie daarin zitting kunnen hebben (diaconieën van kerken, cliënten, vakbeweging), inclusief de verhouding tussen de verschillende categorieën deelnemers.
Wij hadden gehoopt en op basis van eerdere toezeggingen verwacht dat deze verordening ook deze maand zou voorliggen.


Overige aandachtspunten

Toezicht
De raad heeft onder de werking van de nieuwe wet een zware taak in het kader van het toezicht. Daarom is het van belang inzicht te hebben in de huidige prestaties van de gemeente en in de nagestreefde doelen in de nieuwe situatie. Want hoe concreter de doelen, des te beter zijn de mogelijkheden om invulling te geven aan de controle- en toezichtstaak. Het gaat niet alleen om veel mensen, maar ook om veel gemeenschapsgeld. Zo kunnen de kosten van het inkomensdeel zomaar enorm uit de hand lopen. Overschrijding van het budget kost de gemeente per cliënt gemiddeld € 16.000 per jaar. De gemeente denkt maximaal € 500.000 te verdienen op de fusie tussen een drietal sociale diensten. Dat geldt dan ten aanzien van de directe kosten, maar ten aanzien van de indirecte kosten zijn er nog veel onzekerheden.
In dit kader zijn de prestaties van de sociale dienst van belang. Daarom zou de ChristenUnie graag willen dat aan benchmarking wordt gedaan.

Categoriale bijzondere bijstand
De categoriale bijzondere bijstand verdwijnt, behalve voor de 65-plussers. Toch blijven er verschillende mogelijkheden over om categorieën met lage inkomens steun te geven. Het kwijtscheldingsbeleid blijft bestaan, evenals de mogelijkheid van collectieve aanvullende ziektekostenverzekeringen en stadspasachtige regelingen. En zoals gezegd vallen 65-plussers niet onder deze versobering.
Het is wat de ChristenUnie betreft van belang dat de gemeente in dit opzicht een ruimhartig beleid voert.